Wpływ regulacji UE na rynek naftowy

Europejski Zielony Ład i jego założenia

Europejski Zielony Ład (European Green Deal) to kompleksowa strategia Unii Europejskiej, mająca na celu przekształcenie gospodarki UE w nowoczesną, zasobooszczędną i konkurencyjną, przy jednoczesnym dążeniu do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. Strategia ta, ogłoszona w grudniu 2019 roku, ma fundamentalne znaczenie dla przyszłości sektora naftowego w całej Unii, w tym także w Polsce.

Główne założenia Europejskiego Zielonego Ładu, które bezpośrednio wpływają na sektor naftowy, to:

• Redukcja emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 roku (w porównaniu z poziomem z 1990 roku)
• Osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku
• Zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w miksie energetycznym
• Poprawa efektywności energetycznej
• Transformacja w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym
• Wdrożenie zasady "zanieczyszczający płaci" poprzez mechanizmy cenowe

Realizacja tych założeń wiąże się z wprowadzeniem szeregu regulacji, które w istotny sposób wpływają na działalność firm naftowych w całej Unii Europejskiej, w tym w Polsce.

Kluczowe regulacje UE wpływające na sektor naftowy

W ramach implementacji Europejskiego Zielonego Ładu, Unia Europejska wprowadza lub planuje wprowadzić szereg regulacji, które będą miały bezpośredni wpływ na funkcjonowanie sektora naftowego. Do najważniejszych należą:

System Handlu Emisjami (EU ETS)

System Handlu Emisjami to jeden z kluczowych instrumentów UE służących redukcji emisji gazów cieplarnianych. W ramach reformy EU ETS, przewiduje się:

Dyrektywa w sprawie opodatkowania energii (ETD)

Trwają prace nad nowelizacją Dyrektywy w sprawie opodatkowania energii, która przewiduje:

• Wprowadzenie minimalnych stawek opodatkowania paliw kopalnych w oparciu o ich wartość energetyczną i emisję CO₂
• Stopniowe znoszenie zwolnień podatkowych dla paliw kopalnych
• Wprowadzenie preferencyjnych stawek podatkowych dla paliw niskoemisyjnych i odnawialnych

Zmiany te mogą prowadzić do wzrostu cen paliw kopalnych, co będzie miało bezpośredni wpływ na konkurencyjność produktów naftowych w porównaniu z alternatywnymi źródłami energii.

Rozporządzenie w sprawie emisji CO₂ z pojazdów

UE przyjęła nowe, bardziej rygorystyczne normy emisji CO₂ dla nowych samochodów osobowych i lekkich pojazdów dostawczych:

Zakaz sprzedaży nowych samochodów spalinowych od 2035 roku będzie miał ogromny wpływ na popyt na paliwa płynne, co z kolei wpłynie na przyszłość rafinerii i całego łańcucha wartości w sektorze naftowym.

Mechanizm dostosowania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂ (CBAM)

Mechanizm CBAM ma na celu zapobieganie "ucieczce emisji" poprzez nakładanie opłat na import towarów z krajów o mniej rygorystycznych politykach klimatycznych. W pierwszej fazie obejmie on m.in. produkty rafineryjne, co może wpłynąć na konkurencyjność importowanych produktów na rynku UE.

Wpływ regulacji UE na polskie firmy naftowe

Regulacje UE związane z ochroną klimatu mają wielowymiarowy wpływ na działalność polskich firm naftowych. Analizując konsekwencje tych regulacji, możemy wyróżnić kilka kluczowych obszarów oddziaływania:

Wpływ na koszty operacyjne i rentowność

Wzrost kosztów uprawnień do emisji CO₂ w ramach systemu EU ETS bezpośrednio przekłada się na wyższe koszty operacyjne rafinerii. Według szacunków Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego, w 2022 roku polskie rafinerie wydały na uprawnienia do emisji CO₂ około 1,2 miliarda złotych więcej niż w roku poprzednim.

Dodatkowo, potencjalne zmiany w opodatkowaniu energii mogą prowadzić do wzrostu kosztów surowców energetycznych wykorzystywanych w procesach rafineryjnych, co dodatkowo obciąży budżety operacyjne firm.

Wpływ na strategię inwestycyjną

Polskie firmy naftowe, takie jak PKN Orlen i Lotos Group, zmuszone są do rewizji swoich długoterminowych strategii inwestycyjnych w obliczu zaostrzających się regulacji klimatycznych. Obserwujemy:

• Dywersyfikację działalności - Inwestycje w odnawialne źródła energii, elektromobilność i produkcję wodoru
• Modernizację istniejących instalacji - Inwestycje w technologie ograniczające emisję CO₂ i poprawiające efektywność energetyczną
• Rozwój petrochemii - Przesunięcie akcentów z produkcji paliw na produkty petrochemiczne, które będą miały zastosowanie także w gospodarce niskoemisyjnej

Wpływ na popyt na produkty naftowe

Regulacje UE, szczególnie te dotyczące emisji CO₂ z pojazdów, będą miały znaczący wpływ na popyt na paliwa płynne w perspektywie średnio- i długoterminowej:

Te zmiany wymuszają na polskich firmach naftowych dostosowanie struktury produkcyjnej i poszukiwanie nowych obszarów działalności.

Wpływ na konsolidację rynku

Zwiększone koszty dostosowania do regulacji klimatycznych oraz potrzeba dużych inwestycji w nowe technologie sprzyjają procesom konsolidacyjnym w sektorze. Fuzja PKN Orlen z Lotosem i PGNiG jest przykładem takiego procesu, mającego na celu stworzenie podmiotu o większej skali działalności i możliwościach inwestycyjnych.

Strategie adaptacyjne polskich firm naftowych

W odpowiedzi na wyzwania regulacyjne, polskie firmy naftowe wdrażają różnorodne strategie adaptacyjne:

Dekarbonizacja procesów produkcyjnych

Firmy inwestują w technologie ograniczające emisję CO₂ z procesów rafineryjnych i petrochemicznych, takie jak:

• Technologie wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS)
• Elektryfikacja procesów produkcyjnych
• Wykorzystanie OZE na potrzeby własne zakładów
• Modernizacja instalacji w celu poprawy efektywności energetycznej

Dywersyfikacja działalności

Polskie firmy naftowe intensywnie inwestują w nowe obszary działalności, które będą miały zastosowanie w gospodarce niskoemisyjnej:

Partnerstwa strategiczne i współpraca międzynarodowa

Polskie firmy naftowe nawiązują współpracę z międzynarodowymi partnerami w celu dostępu do wiedzy i technologii niezbędnych do transformacji energetycznej:

• Partnerstwo PKN Orlen z duńską firmą Ørsted w zakresie morskiej energetyki wiatrowej
• Współpraca Lotosu z norweskim Equinor w zakresie technologii CCS
• Udział PKN Orlen w europejskich inicjatywach i konsorcjach badawczych dotyczących wodoru

Wnioski i rekomendacje

Na podstawie przeprowadzonej analizy wpływu regulacji UE na polski sektor naftowy, możemy sformułować następujące wnioski i rekomendacje:

1. Polskie firmy naftowe powinny przyspieszać proces transformacji energetycznej, traktując regulacje klimatyczne nie tylko jako wyzwanie, ale także jako szansę na budowanie przewagi konkurencyjnej w nowych obszarach.
2. Kluczowe znaczenie będzie miało zrównoważone podejście do inwestycji – z jednej strony w modernizację istniejących aktywów w celu poprawy ich efektywności i redukcji emisji, z drugiej w rozwój nowych obszarów działalności związanych z gospodarką niskoemisyjną.
3. Konsolidacja polskiego sektora naftowego może przynieść korzyści skali i zwiększyć możliwości inwestycyjne, jednak kluczowe będzie efektywne wykorzystanie potencjału powstałych w ten sposób podmiotów.
4. Polska powinna aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu polityki klimatycznej UE, zabiegając o rozwiązania uwzględniające specyfikę krajowego sektora energetycznego i zapewniające odpowiedni okres przejściowy.
5. Istotne będzie wykształcenie nowych kompetencji wśród pracowników sektora naftowego, umożliwiających skuteczne funkcjonowanie w zmieniającym się otoczeniu regulacyjnym i technologicznym.

Podsumowując, regulacje UE związane z ochroną klimatu stanowią fundamentalne wyzwanie dla polskiego sektora naftowego, wymuszając głębokie zmiany w modelach biznesowych i strategiach inwestycyjnych firm. Jednocześnie jednak, otwierają one nowe możliwości rozwoju i dywersyfikacji działalności. Sukces polskich firm naftowych w kolejnych dekadach będzie zależał od ich zdolności do efektywnej adaptacji do zmieniającego się otoczenia regulacyjnego i rynkowego.